Czy pracodawca może zmusić do nadgodzin?

Czy nadgodziny są obowiązkowe?

Nadgodziny są dodatkowymi godzinami pracy, które pracownik wykonuje poza standardowym czasem pracy określonym w umowie. Zgodnie z art. 151. Ustawy z dnia 26 czerwca 1974 – Kodeks pracy, godziny nadliczbowe powinny być wykorzystywane wyłącznie w sytuacjach awaryjnych, związanych ze szczególnymi potrzebami pracodawcy, których nie da się wcześniej przewidzieć, bądź w razie konieczności prowadzenia akcji ratowniczej lub usunięcia awarii.

Wielu pracowników zadaje sobie pytanie: Czy pracodawca może zmusić do nadgodzin i obecności w zakładzie pracy poza godzinami ustalonymi w grafiku? Co do zasady szef może zlecić zatrudnionemu pracę w godzinach nadliczbowych, ale pod warunkiem, że zatrudniony wyrazi na to zgodę. Niemniej jednak warto mieć świadomość, że pracownik na ogół nie może odmówić pracy nadliczbowej, ponieważ jest zobowiązany stosować się do poleceń służbowych.

Do ilu nadgodzin może zmusić pracodawca?

Czasami zdarza się, że zostajemy w zakładzie pracy „po godzinach”, aby nadrobić zaległości czy dokończyć zadania służbowe. Jest to dosyć powszechna praktyka i dotyczy wielu polskich pracowników. Praca w godzinach nadliczbowych może być korzystna zarówno dla pracownika, jak i dla firmy – pod warunkiem że zdarza się od czasu do czasu, a nie nagminnie.

Warto wiedzieć, że pracodawca nie może dowolnie zmusić osoby zatrudnionej w danym zakładzie do nadgodzin. Zgodnie z Kodeksem pracy obowiązuje go limit godzin nadliczbowych, który jest ograniczony do 150 godzin w roku kalendarzowym. Poza tym pracownik nie może wyrobić więcej niż 48 nadgodzin tygodniowo. Za pracę w godzinach nadliczbowych należy się dodatek za nadgodziny, a także rekompensata w postaci dni wolnych.

Niedopuszczalna jest również sytuacja, w której wykonywanie obowiązków w takiej formie byłoby z góry zaplanowane np. w celu uzupełnienia braków kadrowych.

Przymusowe nadgodziny – czy można odmówić pracy w godzinach nadliczbowych?

Warto pamiętać, że zostawanie w pracy „po godzinach” powinno być praktykowane z umiarem. Nadmierne zaangażowanie w obowiązki służbowe, dobrowolne branie na siebie zbyt dużej ilości zadań oraz brak podziału na życie zawodowe i prywatne może prowadzić do wypalenia zawodowego. Jest to stan psychiczny, który występuje w wyniku długotrwałego narażenia organizmu na chroniczny stres związany z wykonywaną pracą. W związku z tym ważne jest, aby każdy pracownik miał możliwość odpoczynku i zadbania o swoje samopoczucie.

Jeśli pracodawca notorycznie zmusza Cię do robienia nadgodzin i pracy w wolne dni, to wiedz, że możesz i powinieneś reagować. Zwłaszcza jeśli o dodatku za nadgodziny możesz tylko pomarzyć. W pierwszej kolejności warto po prostu otwarcie porozmawiać z przełożonym. Być może istnieje szansa na znalezienie rozwiązania satysfakcjonującego obie strony. A jeśli wszelkie próby naprawy sytuacji zawodowej zawiodą, być może warto rozejrzeć się za innymi ofertami pracy, np. na portalu GoWork.pl.